Trudny temat: spopielarnie zwłok
Spopielanie ciała ludzkiego i umieszczanie prochów w glinianych urnach jest znane archeologom na całym świecie od tysięcy lat. W czasach współczesnych przyjęło się stosunkowo niedawno. Pomijając religie dalekowschodnie jak hinduizm, czy buddyzm, gdzie spopielanie zwłok jest jedyną dopuszczalną formą pochówku, wielkie religie monoteistyczne zabraniały kremacji. Również chrześcijaństwo przez wieki jej nie akceptowało.
Do kremacji powrócono na zachodzie w 1874 r. po publikacji dzieła „Kremacja: Postępowanie z ciałem po śmierci”, napisanego przez nadwornego lekarza królowej Wiktorii sir. Henry’ego Thompsona. Kremację wtedy uznano prawnie i zaczęła ona zyskiwać popularność na całym świecie. Najszybciej przyjęli ją Amerykanie, Niemcy i Duńczycy.
Problem spopielania ciała ludzkiego był przedmiotem dyskusji już w XIX wieku podczas obrad Międzynarodowych Kongresów Lekarskich. Jednak nowoczesne jej podstawy wyznaczył kongres w Dreźnie. Ustalone wówczas zasady są aktualne do dziś.
W latach 70. XIX wieku. specjalny piec elektryczny skonstruował Fryderyk Siemens. Jednakże to Włosi, jako pierwsi 22 stycznia 1876 r. dokonali w Mediolanie pierwszej kremacji. Za nimi poszły inne kraje. W Szwecji formalnie zalegalizowano ją w 1888 roku.
Wtedy to zaczynały powstawać w Europie „Towarzystwa Kremacji”. Rozwój tych stowarzyszeń traktowany był jako swego rodzaju innowacja stanowiąca próbę wprowadzania praktyki kremacji do zamkniętej kultury chrześcijańskiej. Jeszcze w 1926 r. stanowisko Świętego Oficjum podawało, że kremacja jest: „przeciwna nie tylko chrześcijaństwu, ale także wrodzonemu poczuciu pietyzmu względem zmarłych”. Do czasów Soboru Watykańskiego II stanowisko kościoła było jasne: „Ciała należy chować w poświęconej ziemi, a nie palić”. Dotyczyło to też ludzkich części ciała usuniętych w czasie operacji.
Sytuacja zmieniła się w 1964 roku. Obecnie opieramy się na Kanonie 1176 par. 3 Kodeksu Prawa Kanonicznego który mówi: „Kościół usilnie zaleca zachowanie pobożnego zwyczaju grzebania zmarłych w ziemi. Nie zabrania jednak kremacji, jeśli nie została wybrana z pobudek przeciwnych nauce chrześcijańskiej”. Stanowisko to potwierdził papież Jan Paweł II w 1983 roku. Warto podkreślić, że inne kościoły chrześcijańskie skupione w Polskiej Radzie Ekumenicznej również prezentują to samo stanowisko.
Kościół katolicki oficjalnie zalegalizował kremację w Instrukcji Kongregacji Św. Officium z dnia 8 maja 1963 r. „O paleniu zwłok”. W polskim przekładzie „Obrzędów Pogrzebowych”, zatwierdzonym przez 152 Konferencję Episkopatu Polski 29 kwietnia 1976 r. czytamy: „Tym, którzy wybrali spalenie swoich zwłok, należy udzielić pogrzebu chrześcijańskiego, chyba że na pewno wiadomo, iż podjęli oni tę decyzję z motywów przeciwnych zasadom wiary chrześcijańskiej.”
Sytuacja w świecie przedstawia się różnie: na przykład dzisiaj w Japonii spopiela się 93 %. zmarłych, w Czechach i krajach skandynawskich – blisko 70 %, w Europie Zachodniej – ok. 50 %, w USA – 36 %. Przekłada się to oczywiście na liczbę krematoriów; nawet w niewielkiej Holandii jest ich 70, a w całej Europie – ponad 1000.
W Chinach z kolei współczynnik wynosi tylko ok. 37%, mimo, że w wielu miejscach przeprowadzana może być za darmo. Rząd chiński zakazuje budowy nowych cmentarzy, w miastach obowiązuje zakaz tradycyjnych pogrzebów.
Jedynym krajem europejskim, gdzie prawo zabrania kremacji jest Grecja, ponieważ według greko-katolików kremacja jest obrządkiem bezczeszczeniem ciała i to obraża zmarłego. W Atenach już brakuje miejsca na cmentarzach, na pogrzeb czeka się tygodniami. Miasto radzi sobie w ten sposób, że po trzech latach dokonuje ekshumacji.
Obecnie kremacją zwłok zajmuje się w Polsce osiem spopielarni. Wiele firm, położonych na południu Polski, korzysta z usług w Ostrawie, w Czechach. Powstałe spopielanie to: 1. Bytom (od marca 2003); 2. Częstochowa (od grudnia 2005); 3. Gdańsk (od czerwca 2002); 4. Poznań (od 1993); 5. Ruda Śląska (od 1997); 6. Szczecin (od 2005); 7. Warszawa (od 1997); 8. Wrocław.
Proces spopielania odbywa się w nowoczesnych piecach, sterowanych przez komputery. Obecnie wszyscy producenci tych urządzeń korzystają z zastosowanego jeszcze w XIX w. patentu generatora cieplnego. Współczesne piece spełniają bardzo surowe wymagania unijnych norm ochrony środowiska dotyczące emisji dwutlenku siarki, tlenków azotu i węgla, metali, dioksyn, bifenyli oraz rtęci.
W tradycjach pogrzebowych zachodzą zmiany. Sprzyjają temu otwarte granice i kontakty międzykulturowe. Spopielanie zwłok zdobywa sobie w naszym kraju coraz więcej zwolenników. Wskazują na to wyniki badań przeprowadzonych przez CBOS w 2004 roku – 57% z badanej grupy 1000 Polaków uznało kremację za dobry sposób pogrzebu.
Ludzie powinni także w decyzjach dotyczących pochówków mieć możliwość wyboru.
W wielu aglomeracjach spopielanie zwłok stanie się koniecznością już w najbliższej przyszłości. Przyczyna jest prozaiczna — zaczyna brakować miejsc na cmentarzach, a tam jedynie zgodnie z prawem można dokonywać pochówków. Stąd coraz popularniejsze są kolumbaria. Ma je coraz więcej nekropolii w Polsce.